Parlayıcı ve Patlayıcı Ortam İncelemesi

Patlayıcı Ortam Nedir? Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere “Patlayıcı Ortam” nedir. Patlayıcı ortam oluşması ve tehlike yaratabilmesi için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir. A: Patlayıcı Madde; Patlayıcı, parlayıcı veya yanıcı gaz, buhar veya toz B: Hava (Oksijen) C: Enerji, patlatmayı ateşleyecek bir kıvılcım veya güç kaynağı Ateşleme Kaynakları Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, toz ve buharın havanın oksijeni ile karıştıklarında patlayabilmeleri için bir enerji kaynağına ihtiyaç vardır. Bunlar; Elektrik Ark ve Kıvılcım Sıcak Yüzeyler Mekanik Sürtünme ile Kıvılcım Her Nevi Statik Elektriklenme Açık Alev Sıcak Gaz ve Akkor Haldeki Parçacıklar Adyabatik Basınç, Şok Dalgası Yıldırım Düşmesi ve Elektrikli Hava Şartları Parazit Akım, Katodik Koruma Ultrasonik Ses Dalgaları Radyo Dalgaları Mikro Dalgalar Kızıl Ötesi Işık (IR) Görünür Işık Ultra Viole Işınlar Röntgen ve Gama Işınları Bazı Kimyasal Reaksiyonlar Patlamaya Karşı Alınan Önlemler Birincil (Primer) Önlemler İkincil (Sekonder) Önlemler Patlayıcı Ortamların Sınıflandırılması Tehlikeli Bölge veya Zon Tanımlamaları 1. Batı Avrupa Görüşü ve Zone Sistemi Zon’ ların tarifi IEC 60079-10 ve EN 50014’ de yapılmıştır. En son şekli ile ATEX 137’ de (Avrupa Parlamentosu talimatı 99/92) düzenlenmiştir ve IEC’ den farkı yoktur. ZON 0: Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşan (ve oluşma ihtimali yüksek olan) ve oluştuğu an uzun süren yerler ZON 0 kapsamına girer. ATEX 100a’ ya göre ZON 0’ da kategori 1 aletler kullanılabilir. ZON 1: Normal çalışma icabı patlayıcı ortam teşekkül etme ihtimali az olan (veya hiç olmayan), yalnızca arıza ve anormal çalışma koşullarında ve tesadüfen patlayıcı ortam oluşabilen veya oluşma ihtimali olan ve yine oluştuğunda da kısa süren yerler bu gruba girer. ATEX 100a’ ya göre ZON 1’ de kategori 2 aletler kullanılabilir. ZON 2: Normal çalışma icabı patlayıcı ortam teşekkül etme ihtimali olmayan ve ayrıca arıza, kaza, tamir, bakım gibi hallerde de patlayıcı ortam teşekkül etme ihtimali çok az olan ve bu gibi hallerde de çok kısa süren (sürme ihtimali) olan yerler ZON 2 kapsamına girer. ATEX 100a’ ya göre ZON 2’ de kategori 3 aletler kullanılabilir. ZON 20: Normal çalışma icabı patlayıcı toz ve lif ortamı oluşan ve oluşma ihtimali yüksek olan ve uzun süren yerler. ZON 21: Normal çalışma icabı patlayıcı toz ve lif ortamı teşekkül etme ihtimali az olan ve oluştuğunda da kısa süren yerler. ZON 22: Normal çalışma icabı patlayıcı toz veya lif oluşma ihtimali olmayan ancak arıza ve kaza gibi anormal hallerde oluşabilen ve bu durumlarında çok kısa süreme ihtimali olan yerler bu gruba girer. ZON G: Kapalı Medikal Gaz Sistemi olarak bilinir. Sürekli veya tesadüfi, patlayıcı karışım (patlayıcı ortamdan farklı olarak) üretilen, iletilen veya küçük miktarlarda uygulanan yerleri kapsar. Bu gibi yerlerin her taraftan kapalı olması gerekmez, ufak köşe ve oyuklar bu kapsama girer. ZON M: Medikal Ortam olarak bilinir. Ağrı kesici madde veya tıbbi deri temizleme, dezenfekte, antiseptik ilaç kullanımı gibi olaylarda küçük miktarda ve kısa süreli patlayıcı ortam oluşan ve oluşma ihtimali olan yerleri kapsar. 2. Kuzey Amerikan Görüşü ve Uygulaması Division Sistemi 2000 Amerikan görüşü ANSI/NFPA 70, NEC standartlarında belirlenmiştir. DIVISION 1: Normal çalışma (koşullarında) esnasın patlayıcı ortam oluşan ve oluşma ihtimali yüksek olan ve uzun sürek yerler DIVISION 1 yer kapsamaktadır. DIVISION 2: Normal çalışma esnasında patlayıcı ortam oluşma ihtimali az olan yerler. Ancak anormal hallerde (tamir bakım, arıza, kaza gibi) patlayıcı ortam oluşan ve oluşma ihtimali olan ve kısa süren yerler DIVISION 2 kapsamındadır. - NEC patlayıcı maddelere göre de sınıf ayrımı yapmaktadır. Bunlara CLASS adı verilir. CLASS 1: Patlayabilir gaz ve buharlar. CLASS 2: Patlayabilir tozlar; kömür tozu, un ve şeker tozu gibi. CLASS 3: Uçucu lif ve tozlar. Normalde tozdan daha iri maddeler. Pamuk lifi, hızar tozu, tekstil lifleri gibi. Bu maddeler patlayıcı değil daha ziyade yanıcı ve yangın tehlikesi içeren maddelerdir. - NEC ayrıca aşağıdaki gibi patlayıcı madde gruplarını da tarif etmiştir. GROUP A: Bu gruba asetilen gazı dahil edilmiştir. Bu gazın hidrojen gazından daha üst gruba alınmasının nedeni bakır asetilenin sürtünme ile kolayca ateş almasıdır. GROUP B: Bu gruptan hidrojen gazı vardır. GROUP C: Alkoller ve eterler. GROUP D: Metan, propan, oktan, dekan vs. GROUP E: Metal tozları. İletken olan ve iletkenliği 100 Ω/cm olan tozlar. GROUP F: Kömür tozu gibi karbon içeren tozlardır. GROUP G: Direnci yüksek olan plastik tozları ve benzerleri. İlgili Direktifler ve Yönetmelikler ATEX 94/9 Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Direktif (Avrupa) ATEX 137 (99/92) Patlayıcı Gaz Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Direktifi (Avrupa)